انستیتو فرهنگی کردستان
مدیر انستیتو فرهنگی کردستان در تهران
هفته نامه غرب ۱۳۹۶/۷/۱۶
تاریخ جنبش کردستان تاریخی همراه با رنج و محنت و مبارزه و مقاومت ملتی است که با جنبش مشروطه در ایران آغاز شده و تا به امروز برای رسیدن به عدالت و دمکراسی ادامه دارد. مام جلال یکی از رهبران تأثیرگذار جنبش کردستان، فرزند رنج و مبارزه و مقاومت این ملت بود که جوانی‌اش را با مبارزه شروع شد او در خاندان بزرگ مشایخ طالبانی در کردستان و در سال ۱۳۱۲/۱۹۳۳ در روستای کلکان از توابع شهرستان کویه در مثلث کرکوک، اربیل و کویه متولد شد.
مام جلال زمانی که دانشجوی حقوق در دانشگاه بغداد بود با اندیشه‌های رهبر جنبش کردستان ملامصطفی بارزانی آشنا می‌شود این علاقه و هوشمندی سیاسی، مام جلال ۱۹ ساله در سال ۱۳۳۱- ۱۹۵۲ به عنوان نماینده جوانان کمونیست عراق در فستیوال جوانان کمونیست در اتحاد جماهیر شوروی شرکت کرده بود و بعنوان اولین کُرد در مسکو به دیدار رهبر در تبعید کردستان «ژنرال بارزانی» رفت و او را در آغوش گرفت و پس از بهره‌مندی از رهنمودهای بارزانی جهت ادامه مبارزه و تقویت جنبش کردستان در عراق به عراق بازمی‌گردد.
مام جلال بعنوان عضو پارت دمکرات کردستان در سال ۱۳۴۰/۱۹۶۱ علیه حکومت عبدالکریم قاسم رسماً وارد جنگ پارتیزانی شد و کوهستانهای کردستان را بر بغداد ترجیح داد تا در سال ۱۳۴۲/۱۹۶۳ عضو هیأتی شد که از طرف ژنرال بارزانی برای گفتگو با رئیس جمهور عراق به بغداد بازگشت و بعد از بازگشت بارزانی به کردستان و شروع جنبش ایلول. در سال ۱۳۴۰/۱۹۶۱ مام جلال بعنوان یکی از نزدیکان بارزانی در جنبش ایلول حضوری چشمگیر داشت تا اینکه در سال ۱۳۴۵/۱۹۶۶ که ابراهیم احمد یکی از دستیاران ژنرال بارزانی و بعدها هم پدرزن مام جلال شد از پارت دمکرات کردستان جدا شد و به ایران آمد و در همدان به عنوان پناهنده ساکن شد.
آنها بعدها به حکومت بغداد نزدیک شدند و با بارزانی به مخالفت برخاستند. در سال ۱۳۵۳/۱۹۷۴ مام جلال و دیگر اعضای پارت دمکرات که جدا شده بودند، مجدد به جنبش کردستان پیوستند و همراه با بارزانی به مبارزه علیه حکومت عراق ادامه دادند. مام جلال در سال ۱۳۵۶/۱۹۷۸ با جمعی از همفکرانش در سوریه اتحادیه میهنی کردستان را تأسیس کرد، وی سال ۱۳۶۹/۱۹۹۰ همراه با مسعود بارزانی جبهه‌ی کردستانی را در ایران تشکیل و وارد مبارزه جدی با صدام حسین شدند در سال ۱۳۷۰/۱۹۹۱ و همزمان با حمله صدام حسین به کویت، مام جلال و کاک مسعود پروژه‌ی ورود به کردستان و تشویق مردم در مبارزه با صدام حسین را عملیاتی کردند و مردم کردستان در چند شبانه روز به حاکمیت حکومت بغداد در کردستان پایان دادند. در سال ۱۳۷۲/۱۹۹۳ در انتخاباتی آزاد پارلمان و حکومت کردستان را تأسیس شد. در سال ۱۳۸۲/۲۰۰۳ در کنار آمریکا قرار گرفتند تا به حاکمیت حکومت بعثی‌ها در عراق پایان دهند. مام جلال در سال ۱۳۸۵/۲۰۰۶ بعنوان اولین رئیس جمهور کُرد به حاکمیت عربی بغداد پایان داد و کردها وارد تحولات نوین خاورمیانه شدند. مام جلال در سال ۱۳۹۱/۲۰۱۲ دچار سکته‌ی مغزی شد و بعد از ۵ سال روز سه‌شنبه ۱۱/۷/۱۳۹۶- ۲۰۱۷/۱۰/۳ تسلیم اراده‌ی پروردگار شد و در بیمارستانی در آلمان فوت کردند و در روز جمعه ۱۴/۷/۱۳۹۶ – ۲۰۱۷/۱۰/۶ در شهر سلیمانیه به خاک ابدی سپرده شد.
مام جلال و تاریخ
سرگذشت سیاسی مام جلال مانند دیگر رهبران جنبش کردستان با فراز و فرودهای تاریخی روبرو بوده است؛ کارنامه‌ی اولین رئیس جمهور کردها در عراق از قهرمانی و مبارزه و مقاومت و شجاعت که بیش از نیم سده حضورش در جنبش کردستان بوده پررنگ و واضح است. در کنار این فضیلت‌های سیاسی و تاریخی اشتباهاتی هم در کارنامه‌ی پرافتخار ایشان وجود دارد که تلخ‌ترینش همراهی با حکومت عراق در دو دوره‌ی تاریخی ۱۳۴۵/۱۹۶۶ و ۱۳۶۳/۱۹۸۴ بود و همچنین اعتماد به حکومت عراق و جنگ داخلی‌ای که در کردستان عراق با احزاب کردی پیش آورد. اما مام جلال بعد از آن خطاهای سیاسی با شجاعت و بی‌باکی در سال ۱۳۷۸/۱۹۹۹ بعد از نشست سه جانبه با مسعود بارزانی و آلبرایت وزیر امور خارجه آمریکا در واشنگتن نقشه راه وحدت و دوستی را پیش گرفت به دشمنی‌های سالهای دور و نزدیک پایان داد و در نهایت شجاعت و اخلاص به بارزان رفت و بر مزار ژنرال بارزانی با قرائت فاتحه و تجلیل از رهبر کاریزمای کردستان بر همه‌ی کدورت‌ها پایان بخشید و همراه با مسعود بارزانی کردها و کردستان را در کریدورهای دیپلماسی جهان مدیریت و تا کاخ سفید آمریکا رهبری کردند.
جلال طالبانی بعنوان اولین رئیس جمهور کُرد در سازمان ملل به زبانی صحبت کرد که در کشورهایی که کردها در آن ساکن هستند ممنوع بود و آن هم زبان شیوای کُردی و به آن زبان به ایراد سخنرانی پرداخت تا این زبان را در دنیای دیپلماسی جهانی کند.
از دیگر خصلت‌های ماندگار در تاریخ زندگی سیاسی مام جلال، اجتناب از امضای حکم اعدام صدام حسین رئیس جمهور سابق عراق بود که طبق قانون اساسی عراق می‌بایست رئیس جمهور جدید این حکم را امضا کند اما مام جلال گفت صدام حسین قاتل صدها هزار نفر کرد است اما براساس پروتکل‌های حقوق بشر و در کنار بخشندگی فرهنگ مردم کردستان حاضر نیستم این حکم اعدام را تأیید کنم تا به همه‌ی دنیا اعلام کنم که کردها انتقام جو نیستند بلکه بخشنده‌اند.
کردستان در غیاب مام جلال
این روزها کردستان در غیاب مام جلال در رفرنداوم برای استقلال در برابر مخالفت‌های منطقه‌ای و جهانی ایستادند تا از تعیین حق سرنوشت خود دفاع و بعد از صد سال مبارزه و مقاومت نام کردستان را در تاریخ ثبت و برای همیشه با عراق خداحافظی کنند. رهبری این جنبش نوین و هویت خواهی کردها را مسعود بارزانی یار دیرین مام جلال رهبری کرد تا امروز مام جلال با آرامش در خاک ابدی آرام گیرد و اگر این پیروزی تاریخی را به چشم خود ندید حداقل پیام این موفقیت را با خود به دنیای فانی برد تا این پیروزی بزرگ را به شهدای جنبش کردستان برساند و مژده بدهد که خونشان پامال نشده و خداوند پاداش کردها را داد و کردستان به آزادی همیشگی نائل آمد.
مردم کرد در کشورهای ایران، ترکیه و سوریه در کنار کردستان آزاد در غم اندوه رهبر و پیشمرگ سالهای دور و نزدیک سرزمین تراژدی‌های حلبچه، انفال و شنگال هستند اما این مردم خردمند و هشیار از تاریخ و از رهبران ماندگار خود یادگرفته‌اند زمانی که رهبران خود را به خاک ابدی می‌سپارند خود سربلندانه برمی‌خیزند و سرافرازانه قیام می‌کنند.
با مام جلال
راقم این سطور با غرور و خوشحالی سالیانیست با جناب مام جلال آشنا بوده است از روزگاری که مام جلال در دنیای پیشمرگه‌یی در سال ۱۳۶۵/ در پاوه در دفتر اتحادیه میهنی در این شهر تا بسیاری از دیدارها و ملاقات‌ها و مصاحبه‌ها مطبوعاتی در سلیمانیه، سنندج و تهران با این شخصیت کاریزمای کردستان داشته است و هیچگاه لطف و عنایت و بزرگواری ایشان را در آن سالها فراموش نکرده و نمی‌کند، امیدوارم روزگاری فرا رسد تا بتوانم خاطرات و یادگارهای دیده شد و دیده نشده را با مام جلال برای ثبت در تاریخ جنبش کردستان در اختیار هم ولایتی‌هایم در کرماشان و دیگر ایرانیان و کردستانیهای عزیز قرار دهم. انشااله این چنین بادا.