هدف اصلی مصطفی بارزانی تحقق دموکراسی و عدالت در عراق بود

مصاحبه بهرام ولدبیگی با سایت شفقنا

هدف اصلی مصطفی بارزانی تحقق دموکراسی و عدالت در عراق بود

 

*کتاب بر تارک طوفان روایت مطبوعات ایران از زندگی ملا مصطفی بارزانی است، شما در جمع آوری این اسناد چه بُعدی از زندگی ملا مصطفی را مدنظر قرار دادید یعنی در جمع آوری اسناد ویژگی‌های برجسته شخصیتی یا اقدامات سیاسی اجتماعی ملامصطفی مدنظرتان بود یا هر نوع سندی که به نوعی با زندگی ایشان در ارتباط بود را کنار هم گذاشتید؟

مستحضرید که قرن بیست قرن جنبش‌های چریکی در گوشه و کنار جهان در خاورمیانه بوده است و کردستان عراق بیشترین سهم را در این مدل از مبارزات حق طلبانه داشته و ملامصطفی بارزانی به عنوان رهبری کاریزما در مبارزاتی فراگیر و گاهاً پارتیزانی به عنوان بنیان‌گذار جنبش نوین کردستان از جایگاه منطقه‌ای و جهانی برخوردار بوده است. با وجود این جایگاه تاریخی، خلائی بزرگ پیرامون مبارزات و سیر تحولات جنبش کردستان و شخص بارزانی در ایران وجود داشته و بنابراین نیاز به کاری مستند و تاریخ نگارانه‌ای محسوس می‌شد.

در این راستا خوشبختانه ایران از چند جنبه آئینه‌ی تمام نمای تاریخ ژنرال بارزانی و جنبش کردستان است. چرا که از سال ۱۲۹۲ با آمدن شیخ عبدالسلام بارزانی به ایران و سفر او برای دیدار تزار روس و همچنین سفر تبعید گونه‌ی احسان نوری پاشا رهبر میلیون کردستان ترکیه به ایران در اوایل سالهای ۱۳۲۰ به تهران به خاطر فشارهای سیاسی حکومت عثمانی به مناطق کردنشین تحت قلمرو عثمانی‌ها سرآغاز نگاه کردهای آن سوی مرز به ایران بوده است و از آن سال‌ها مطبوعات و رسانه‌های ایران  رویدادها و اتفاقات کردستان را ثبت و ضبط کرده و تا به امروز این روند را ادامه داده‌اند.

در این راستا با کمک جمعی از اساتید تاریخ و فارغ‌التحصیلان و دانشگاههای ایران طرح تدوین این پروژه را آغاز کردیم و کتاب برتارک طوفان، ملامصطفی بارزانی به روایت مطبوعات ایران ۱۳۵۸-۱۳۲۴ حاصل این تلاش است.

در این کتاب سیر تاریخی اولین حضور بارزانی در ایران از سال ۱۳۲۴ تا فوت و تدفین ایشان در کردستان ایران آمده است، به راستی مطبوعات ایران به خوبی تحولات جنبش کردستان عراق به رهبری ملامصطفی بارزانی را پوشش داده‌اند و کتاب مذکور نیز به خوبی این سیر تاریخی را به شکل مستند موجود روایت کرده است.

البته پیرامون جنبش کردستان هزاران صفحه در مطبوعات ایران وجود دارد که در این کتاب فقط مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای بارزانی با مطبوعات و گزارشاتی که پیرامون ایشان وجود داشته استفاده شده است. امیدوارم در کتابهای بعدی با روشی تاریخ نگارانه بتوانیم مابقی صفحات زرین مطبوعات را نیز در این رابطه تدوین و منتشر نمایم.

 با توجه به اینکه استنادات تاریخی کتاب «بر تارک طوفان» صرفا بر مبنای مطبوعات ایران است، آیا می تواند بازگو کننده‌ی کاملی از تاریخ کردها در زمان ملا مصطفی باشد؟ و آیا این کتاب ادامه‌ای خواهد داشت؟

نه، چون مطبوعات بخش شفاهی از جنبش کردستان در یک برهه تاریخی است، اسناد و مدارک و موارد دیگری هم وجود دارند که هنوز قابل دسترسی نیستند و هنوز نکات دیده نشده وجود دارد، ولی می‌تواند بخشی از تاریخ کردستان باشد. در ایران در دو بخش مطبوعات و مراکز اسناد و آرشیو پیرامون جنبش کردستان عراق به رهبری ملامصطفی بارزانی اسناد ارزشمند و تاریخی وجود دارد. ما آغاز این پروژه را با مطبوعات و صفحات رنگین و ماندگار آن کلید زدیم تا خدمات تاریخی روزنامه‌نگاران ایران در ثبت و ضبط تحولات جنبش کردستان و مبارزات ملامصطفی بارزانی برای نسل امروز و فردای ایران و کردستان در دسترس قرار بدهیم. این مجموعه طبیعی است نمی‌تواند بازگو کننده‌ی کاملی از تاریخ کردها در روزگار ملامصطفی بارزانی باشد.

اما به عنوان بخش بسیار مهم و مستندی که تاکنون کمتر دیده شده‌اند بسیار حائز اهمیت است و دریچه‌ای است به تاریخ و تاریخ‌نگاری در کردستان و مبارزات ژنرال بارزانی. و این اسناد تاریخی به ما می‌گویند که ظرفیت جنبش کردستان و رهبری ایشان بسیار بالاست و می‌تواند در کنار تاریخ ایران حرفی برای گفتن داشته باشد.

این پروژه در مجموعه‌ای ۱۲ جلدی تحت عنوان ژنرال بارزانی طراحی شده و کتاب بر تارک طوفان جلد اول این مجموعه است و انشاله ادامه خواهد داشت.

مخاطب کتاب شما برای شناخت از ملامصطفی از طریق سطور این کتاب چگونه با شخصیت ایشان مواجه می شود؟ یعنی آیا برای معرفی وی دسته بندی هایی انجام شده مثلا زندگی فردی یا دیدارها یا سخنرانی ها و بیانیه ها و… یا اینکه تنظیم شما بر مبنای روایت تاریخی مطبوعات است؟ 

این کتاب نمی‌تواند آئینه‌ای کامل از زندگی فردی، دیدارها و سخنرانی‌های ملامصطفی بارزانی باشد چرا که این کتاب بازتاب و روایت مطبوعات ایران پیرامون مصاحبه‌ها و گفتگوهای ایشان است؛ اما اساس کتاب بر شش فصل استوار است فصل اول با گاهشمار جنبش کردستان، زندگی و مبارزات ملامصطفی بارزانی آغاز شده و به ترسیم حضور ایشان در جمهوری مهاباد در سال ۱۳۲۴ پرداخته و سپس راهپیمایی تاریخی و افسانه‌ای بارزانی و ۵۰۰ پیشمرگ همراه ایشان از مهاباد تا کرانه‌های رود آراس و سفر به اتحادجماهیر شوروی را نظاره‌گر شده و سپس از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۵۸ ملامصطفی بارزانی به روایت مطبوعات ایران را به تصویر ‌کشیده و در نهایت با مکاتبات بارزانی با رؤسای جمهوری آمریکا و عراق و بالاخره با گزارش‌هایی از وصیت تاریخی و معنادار ایشان در آمریکا برای تدفین در کردستان ایران و تشییع جنازه وی فرجام می‌پذیرد.

در مجموع مخاطب می‌تواند با مطالعه‌ی این کتاب به بخشی از زوایای زندگی و مبارزات بارزانی آشنا شود. امیدوارم در مجلدهای بعدی به صورت کامل زندگی، مبارزات، سخنرانی‌ها، بیانیه‌های ایشان تدوین و در اختیار اهالی تاریخ و مخاطبان قرار گیرد تا بارزانی و زندگی معنادارش در تاریخ بیش از آنچه که بوده است شناخته شود.

  چاپ کتاب «بر تارک طوفان» در جمع آوری و انتقال درست و مکتوب شدن تاریخ کردها چه تاثیراتی خواهد داشت و آیا زمینه تحقیقات بیشتر برای تاریخ نویسی درباره کردها فراهم است؟

بی‌شک که زمینه‌ی تحقیقات بیشتری را فراهم می‌آورد ولی با کمال تأسف مردم کردستان عراق به دلیل سالها مبارزه و آواره‌گی و بحران‌های منطقه و کوچ از سرزمین مادری و بمباران شیمیایی و انفال و زنده به گور کردن ۱۸۲۰۰۰ نفر از فرزندان این سرزمین توسط حکومت بعثی عراق، و امروز هم در جنگ با تروریسم سیاه داعش نتوانسته‌اند سروسامانی به آن همه مبارزه و تاریخ ملت خویش بدهند. از سویی دیگر بخش عظیمی از آرشیو و اسناد تاریخ این مردم در کشورهای منطقه و همسایه‌ی عراق از جمله ایران که بیشترین سهم را در ثبت و ضبط تاریخ مردم کردستان عراق دارد، می‌باشد و این جایگاه رفیع ایران در همه‌ی زمینه‌ها و درهم آمیختگی جنبش کردستان با ایران و ایرانیان در طول یک قرن اخیر، امروز می‌تواند بیشترین نقش و سهم را در مکتوب کردن تاریخ کردها و رهبری ژنرال بارزانی داشته باشد.

من بر اساس این داده‌ها و شناخت از عمق آرشیو و اسناد مطبوعاتی در ایران این پروژه را جهت ثبت و ضبط حقیقی تاریخ کردستان طراحی و با چاپ کتاب برتارک طوفان عملاً توانستیم گوشه‌هایی از تاریخ جنبش کردستان و مبارزات ملامصطفی بارزانی را به صورت مستند و مستدل منتشر تا رویدادهای تاریخی کردستان همچنانکه اتفاق افتاده است دیده شود و خداوند را سپاسگزارم که کمک کرد اولین گام تاریخ‌نگاری مستند کردستان در ایران رقم بخورد و همکاری مراکز اسناد مطبوعاتی، از جمله کتابخانه مجلس شورای اسلامی، روزنامه اطلاعات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در صدور و مجوز کتاب قابل تقدیر و سپاس است.

این کتاب اثرات درون مرزی در ایران و برون مرزی در بین کردهای کشورهای عراق، ترکیه و سوریه خواهد داشت؛ با توجه به اینکه در این کتاب روایت ایرانی از زندگی یکی از بزرگ ترین رهبران کرد را شاهدیم، اول اینکه آیا امیدوار هستید این روایت در کشورهای دیگر مورد توجه قرار گیرد؟ دوم اینکه اثرات برون مرزی چاپ این کتاب را در ایران چطور ارزیابی می کنید؟

این کتاب تاریخی است و وقتی ما از تاریخ می‌گوییم به ناچار به گذشته سیر می‌کنیم درهم آمیختگی جنبش کردستان عراق و خاندان بزرگ بارزانی و در رأس آنها ملامصطفی بارزانی در طول قرن گذشته با ایران یک حقیقت تاریخی است و بی شک بخشی از این تاریخ در جغرافیای ایران ریشه‌های تاریخی مشترک و همچنین همراهی و همکاری ایران در قبل و بعد از انقلاب در حمایت از جنبش کردستان معنا خواهد شد. و البته در دیگر کشورهای همسایه چون ترکیه، سوریه، شوروی، لبنان و دیگر کشورهای منطقه بخشی از تاریخ و مبارزات مردم کُرد و شخص ملامصطفی بارزانی وجود دارد و می‌تواند تکمیل کننده‌ی تاریخ آن ملت باشد.

آنچه امروز ما منتشر کرده‌ایم اسناد تازه‌ای است که برای اولین بار از منابع اصلی آن در اختیار مردم قرار می‌گیرند و معتبرتر از این اسناد، اسناد مطبوعاتی دیگر یافت نمی‌شود. و مساله جغرافیا و کشور دیگری نمی‌تواند در اهمیت این اسناد مؤثر باشد و بی‌شک بعد از ایران ما می‌توانیم در دیگر کشورهای همسایه به جمع‌آوری این اسناد بپردازیم تا در کنار اسناد مطبوعاتی ایران به تکمیل تاریخ کردستان کمک کنیم.

در رابطه با اثرات برون مرزی کتاب باید عرض کنم نگاه کردها در کشورهای ترکیه، عراق، سوریه و کردهای ساکن در ارمنستان، قزاقستان، آذربایجان و شوروی و دیگر کشورهای اروپایی و آمریکا همیشه به ایران و فرهنگ ایران در همان امتداد تاریخی فرهنگی این ملت آریایی بوده و متأسفانه مسئولان سیاسی ایران در طول تاریخ کمتر به این مقوله‌ی تاریخی و فرهنگی پرداخته‌اند و به نسبت زنده کردن این تاریخ کم لطف بوده‌اند، در حالی که ملت‌ها همیشه و در همه حال پیوستگی فرهنگی، نژادی و تاریخی خود را نمی‌توانند فراموش کنند. و این کتاب به عنوان یادگاری از ایران در میان کردان خارج از ایران بازتاب مثبتی و انشااله با ترجمه‌ی آن به زبان کردی، عربی، ترکی، روسی و انگلیسی این عمق روابط و همبستگی بیش از بیش خواهد بود. و این امتیازی است که ایران بایستی در برابر دیگر کشورهای همسایه به نسبت کردها داشته باشد. و ما با چاپ این کتاب این امتیاز را به ایران هدیه داده‌ایم.

 

از آنجایی که کردها نه عرب بوده اند و نه ترک و همواره با ریشه های ایرانی خود قرابت بیشتری داشته اند، احتمال می دهید چاپ اثرهای مشابه چه تاثیری در افزایش اعتماد به نفس و حس همبستگی ملی بین کردهای ایرانی ایجاد خواهد کرد؟

وقتی از تاریخ می‌گویم ناخودآگاه و نوستالژیک ما را به چالدران و آن جدایی‌‍‌هایی بی‌انتخاب می‌برد. چنانکه با همان زبان پیش با یکدیگر سخن می‌گوییم ناخواسته همان تاریخ را نیز تکرار کرده‌ایم و گذشته‌ای که نگارش‌های اولین تاریخی مان با زبان شیرین فارسی بوده و ادبیات کلاسیک کردی در تعامل با ادبیات کلاسیک فارسی چون، حافظ، سعدی و مولانا و رباعیات خیام را آفریده‌ایم.

ایران سرزمین مردمان مهربان برای کردهای ساکن در قلمرو جغرافیای عثمانی بوده است بدینسان بخش بزرگی از تاریخ جنبش کردستان درآمیختگی با ایران بوده است چنانکه دکتر منصور تاراجی سردبیر روزنامه اطلاعات که در تیرماه ۱۳۵۳ در کوهستانهای کردستان با بارزانی گفتگو کرده است می‌نویسد: ژنرال بارزانی با فارسی فصیحش شنونده را به یاد متون ادبیات قدیم ایران می‌انداخت. مردی که رهبر بلامنازع سه میلیون کرد است اعلام کرد شما آریایی هستید و ما آریایی، عیدبزرگ شما نوروز است و عیدبزرگ ما نوروز، ما داری فرهنگ، تاریخ و سنن مشترک هستیم.

به نظرم این اندیشه گرانبهای تاریخی پاسخگوی بسیاری از سؤالاتی است که این سالها پیرامون کردستان و ژنرال بارزانی مطرح شده می‌تواند باشد. و به عنوان اندیشه‌ای تابناک برای آینده و همبستگی فرهنگی در تحولات اخیر منطقه می‌تواند قابل توجه نسل امروز قرار گیرد. و با این تفکر است ملل آریایی در منطقه می‌توانند در کنار هم همان امتداد فرهنگی تاریخ گذشته را بازخوانی و با رویکردهای امروزی روایت و تفسیر نمایند و از قضاوت‌های سیاسی و ایدئولوژیک به نسبت یکدیگر پرهیز کنند.

بی‌شک چاپ چنین آثار ارزشمندی در تعمیق روابط فرهنگی و برگزاری کنفرانس‌های تاریخی و فرهنگی در کنار هم به عنوان مکمل اندیشه‌ای فرهنگی می‌توانند برای ما و کشور ایران به عنوان ما در شهر کردها به ویژه در میان جمعیت چندمیلیون کردان ساکن در جغرافیای ایران بسیار معنادار و سرنوشت ساز باشد و حس همبستگی، همگرایی و شناسنامه کردان را در منطقه با هویت آریایی این سیر فرهنگی را استمرار خواهد بخشید. و این یک حقیقت تاریخی است با توجه به تحولات سیاسی در مناطق کردنشین عراق، ترکیه و سوریه. ما بیش از گذشته نیازمند این همگرایی و همبستگی فرهنگی هستیم و در صورت تداوم این اندیشه است ایران می‌تواند به آن گذشته‌های درخشان در حوزه‌ی فرهنگی منطقه خاورمیانه برگردد. و اندیشه‌ی فرهنگی را جانشین نگاههای ایدئولوژیک نماید.